تفاوت کوین و توکن
به طورکلی هر ارزی که دارای بلاکچین مستقل نیست را میتوان توکن نامید. بنابراین مهمترین شاخصی که کوین و توکن را از همدیگر متمایز می سازد، بلاکچین است. بیت کوین، اتریوم، کاردانو، ریپل، پولکاداتو … همگی ارز دیجیتال هستند که به اختصار به آنها کریپتوکارنسی می گویند چراکه همگی دارای بلاکچین اختصاصی خود هستند. از بزرگترین توکن های بازار میتوان به تتر، چین لینک، آویو … اشاره کرد که خود به تنهایی دارای بلاکچین مستقل نمی باشند و بر روی بلاکچین ارزهای دیگر مانند اتریوم سوار هستند.
به طور کلی ارزهای دیجیتال به سه دسته بندی کلی تقسیم می شوند:
- بیت کوین
- آلت کوین
- توکن
پروژه هایی که اغلب به عنوان استارت آپ فعالیت خود را شروع میکنند، اقدام به عرضه اولیه توکن خود می کنند تا بتوانند بواسطه عرضه اولیه توکن ICO خود، جذب سرمایه کنند. ارزش این نوع توکن ها ارتباط مستقیمی با نحوه کار آن شرکت دارد. به عنوان مثال توکن چیلیز CHZکه در رابطه با مسابقات ورزشی است بعد از ارائه به عنوان ICO اخیرا توانسته است به عدد ۰.۹ دلار برسد و در یک روز رشد ۱۵۰ درصدی را از آن خود کند.
برخی از این توکن ها پس از اینکه به حد کافی توسعه پیدا کردند، به‌دنبال ایجاد بلاک چین اختصاصی خودشان می‌روند و به کوین تبدیل می‌شوند.
توکن ها بر روی کیف پول کوین یا بلاکچین کوین خود قابل ذخیره شدن دارند. به عنوان مثال توکن هایی که بر روی بلاکچین اتریوم ایجاد شده اند، بر روی تمامی کیف پول هایی که از اتریوم پشتیبانی میکنند، قابل ذخیره سازی اند.
نحوه ساختن توکن ها چگونه است؟
برای ایجاد توکن به راحتی و در زمان کوتاه میتوان با استفاده از بلاکچین کوین مورد نظر، توکن خود را ایجاد کنید. روی هر پلتفرم بلاک چینی که از قراردادهای هوشمند و زبان‌های برنامه‌نویسی سطح بالا استفاده کند، میتوان توکن ایجاد کرد. اتریوم در حال حاضر میزبان بیش از ۸۰٪ توکن‌های بازار است و پس از آن بایننس چین (Binance chain)، ایاس، کازماس، تزوس و ترون قرار دارند.
در سال ۲۰۱۷ همزمان با افزایشش قیمت ارزهای دیجیتال، توکن های بیشماری ایجاد شدند که بیشتر جنبه کلاهبرداری داشتند مانند FOIN اما با کاهش قیمت ارزهای دیجیتال در سال ۲۰۱۸-۲۰۱۹ که به زمستان این بازار معروف است، بسیاری از آنها حتی به قیمت عرضه اولیه هم نرسیدند و به دست فراموشی سپرده شدند.
کیف پول توکن ها
همانطور که در بالا به آن اشاره کردیم، کیف پولی که توکن بتواند در آن ذخیره شود، دقیقا همان کیف پولی است که از کوین و بلاکچین آن کوین میتواند نگهداری کند. برای مثال کیف پول تراست میتواند اتر که بر روی بلاکچین اتریوم است را نگهداری کند، بنابراین میتواند از ارزهایی که از بلاکچین اتریوم ایجاد شده اند مانند چیلیز و … نگهداری کند.
انواع توکن
توکن‌ها را از نظر نوع میتوان به چندین دسته متفاوت تقسیم کرد. طبقه‌بندی توکن‌ها مانند طبقه‌بندی هر چیز دیگری نسبی و وابسته به اشخاص است و هرکس میتواند آنها را از جنبه‌های مختلف تقسیم‌بندی کند. با این حال، در بین اغلب اعضای جامعه ارزهای دیجیتال توکن‌ها در ابتدا به دو دسته کلی مثلی (Fungible) و غیرمثلی (Non-fungible) تقسیم می‌شوند و سپس در هر کدام از این دسته‌ها میتوان دوباره طبقه‌بندی انجام داد.
تفاوت توکن غیرمثلی و مثلی
قبل از اینکه توضیح بدهیم یک توکن غیرمثلی چیست، لازم است یک قدم عقب‌تر برویم و تفاوت مثلی‌بودن یا تعویض‌پذیر بودن با غیرمثلی بودن یا غیرقابل تعویض بودن را بدانیم.
در اقتصاد، یک کالا (یا پول) در صورتی مثلی یا تعویض‌پذیر (Fungible) تلقی می‌شود که واحدهای آن با یکدیگر قابل‌تعویض باشند و نتوان هیچ‌کدام از آنها را کم‌ارزش‌تر یا با ارزش‌تر از دیگری دانست.
به‌عنوان مثال، بیت کوین، دلار، ریال و به‌طور کلی اسکناس‌ها در دسته دارایی‌های مثلی قرار دارند. یک اسکناس ۱۰۰۰۰ تومانی نسبت به یک اسکناس ۱۰۰۰۰ تومانی دیگر از نظر ارزش کاملاً برابر است و هر دو می‌توانند با یکدیگر تعویض شوند و مقدار کالای یکسانی را خریداری کنند. زمانی که یک اسکناس ۱۰۰۰۰ تومانی به دوست خود قرض می‌دهید، انتظار ندارید که بعداً دقیقاً همان اسکناس را پس بگیرید.
توکن غیرمثلی
در مقابلِ دارایی‌های مثلی، چیزهای غیرمثلی (Non-fungible) قرار دارند که دورتادور ما را فرا گرفته‌اند. به‌طور کلی میتوان گفت هر چیزی که ابزار مبادله نباشد، غیرمثلی است.
مثلاً لپ‌تاپ شما، تلفن همراه شما و خودروی شما اقلام غیرمثلی هستند. اگر خودروی خود را به دوستتان قرض بدهید تا به مسافرت برود، انتظار دارید دقیقاً همان خودرو را پس بگیرید نه یک خودروی دیگر. برای درک بهتر، بلیط بازی پرسپولیس و استقلال هم غیرمثلی است.
یک نمونه دیگر: تابلوی «مونالیزا»، شاهکار لئوناردو داوینچی، کاملاً غیرمثلی است. آیا کسی میتواند این اثر تاریخی را با یک تابلوی معمولی مبادله کند، با این فکر که هر دوی آنها تابلوی نقاشی هستند؟
حالا به سراغ تعریف توکن غیرمثلی برویم:
یک توکن غیرمثلی یا NFT، یک دارایی دیجیتال است که کمیاب و منحصربه‌فرد بوده و روی بلاک چین ذخیره و جابه‌جا می‌شود. آیتم‌‌های بازی‌های کامپیوتری، اقلام کلکسیونی، آثار هنری دیجیتال، بلیط رویدادهای مختلف، نام دامنه‌ها، یک خانه که به‌صورت توکن درآمده و … در دسته توکن‌های غیرمثلی جای می‌گیرند.
در حال حاضر ۹۹٪ توکن‌های بازار مانند تتر و چین لینک مثلی هستند و همه واحدهای آنها از نظر ارزش مشابه و قابل‌تعویض هستند، اما حوزه NFT روزبه‌روز در حال گسترش است و احتمالاً در آینده توکن‌های غیرمثلی بخش بزرگتری از بازار را به خود اختصاص دهند.
با توجه به این موضوع که هنوز توکن‌های غیرمثلی نتوانسته‌اند بخش قابل‌توجهی از بازار را تصاحب کنند، در ادامه فقط سه مورد از مهمترین انواع توکن‌های مثلی را مرور می‌کنیم.
سه دسته‌بندی اصلی در توکن‌های مثلی عبارت‌اند از:
توکن کاربردی
توکن کاربردی (Utility Token) ارز دیجیتالی است که از آن برای پرداخت هزینه‌ها و خرید کالا و خدمات در یک یا چند پروژه خاص استفاده می‌شود. امروزه اغلب توکن‌های موجود در بازار توکن‌های کاربردی هستند. مثلاً توکن لینک (Link) یک توکن کاربردی است که افراد می‌توانند با آن هزینه خدمات پلتفرم چین لینک را پرداخت کنند.
ارزش این توکن‌ها فقط با عرضه و تقاضا مشخص می‌شود و هیچ پشتوانه‌ای برای آنها تعریف نشده است. همچنین ارزش این توکن‌ها به‌طور مستقیم هیچ ارتباطی با ارزش یا سرمایه‌های شرکت توسعه‌دهنده ندارد.
توکن اوراق بهادار
توکن اوراق بهادار (Security Token) ارز دیجیتالی است که دارنده آن صاحب بخشی از یک دارایی، شرکت یا سود یک فعالیت خاص خواهد بود. به‌عنوان مثال، زمانی که یک خانه یا یک شرکت تبدیل به هزاران توکن شود و مانند سهام میان سرمایه‌گذاران توزیع شود، آن توکن یک توکن اوراق بهادار به شمار می‌رود.
اوراق بهادار به هر دارایی قابل‌‌معامله گفته می‌شود که در نهادهای قانونی ثبت شده باشد و یک سرمایه‌گذار بتواند با داشتن آن در یک فعالیت مالی مشارکت کند. سهام و اوراق قرضه، از مهمترین اوراق بهادار به شمار می‌روند.
اصطلاح توکن اوراق بهادار در سال ۲۰۱۸ بین فعالان مطرح شد، زمانی که برخی از نهادهای قانون‌گذار در سراسر جهان – از جمله کمیسیون بورس آمریکا (SEC) – اعلام کردند برخی از ارزهای دیجیتال در حقیقت اوراق بهادار هستند و باید از نظر قانونی ثبت شوند. اینکه یک توکن اوراق بهادار است یا نه را نهاد قانون‌گذار کشور مشخص می‌کند. مثلاً در آمریکا، کمیسیون بورس آمریکا از طریق آزمایش هاوی مشخص می‌کند که یک دارایی اوراق بهادار است یا خیر. طبق تست هاوی، هر دارایی که شرایط زیر را داشته باشد، اوراق بهادار است:
- یک سرمایه‌گذاری مالی باشد.
- در آن انتظار سود تعریف شده باشد.
- در یک شرکت ثبت شود.
- این سود باید از فعالیت یک شخص ثالث به دست آید.
مزیت توکن‌های اوراق بهادار نسبت به اوراق بهادار سنتی این است که با استفاده از فناوری بلاک چین، سرمایه‌گذار میتواند به‌جای استفاده از کارگزاری‌ها، توکن خود را روی کیف پول شخصی ذخیره کند و در زمان معامله به‌راحتی آن را انتقال دهد. همچنین این نوع توکن در مراجع قانونی ثبت می‌شود و این موضوع ریسک کلاهبرداری را کاهش می‌دهد.
توکن حاکمیتی (گاورننس)
توکن حاکمیتی یا گاورننس (Governance) ارز دیجیتالی است که دارنده آن میتواند با آن در تصمیم‌گیری‌ها و رأی‌گیری‌ها برای آینده یک سیستم یا شبکه نقش داشته باشد. به‌عنوان نمونه، توکن یونی سواپ (Uniswap) یک توکن حاکمیتی است که دارنده آن میتواند در تصمیم‌گیری‌های مهم این صرافی غیرمتمرکز حق رأی داشته باشد.
توکن‌های حاکمیتی اغلب اوقات در طبقه توکن‌های کاربردی جای می‌گیرند و این یعنی یک توکن حاکمیتی میتواند توکن کاربردی هم باشد.